Park Planty (Białystok)

Planty były ostatnim elementem kompleksu parków powstałych w Białymstoku przed 1939 rokiem. Połączyły one istniejący już wcześniej, bo od 1897 roku, Park Miejski (nazwany później imieniem księcia Józefa Poniatowskiego) z powstałym w 1919 roku parkiem im Konstytucji 3 Maja i pozostałością XVIII-wiecznego lasu zwierzynieckiego. Jednocześnie ich założenie powstrzymało proces zabudowy wokół pałacu i ogrodu Branickich, tworząc właściwą ich ekspozycję. W XVIII wieku na terenie obecnych Plant znajdował się zwierzyniec danieli. Zajmował on teren, ograniczony dzisiejszymi ulicami- Mickiewicza, Świętojańską i Akademicką. W 1837 roku zaniedbany teren przekazano Instytutowi Panien Szlacheckich, który mie­ścił się w pałacu. Przez resztę XIX wieku znajdowały się tu sady i łąki, które wykorzystywano do pozyskania siana na potrzeby wybudowanej w 1895 roku zajezdni tramwaju konnego. Cały ten kwartał ogrodzony był niezbyt estetycznym, drewnianym płotem. Po 1919 roku dawny ogród Instytutu pozostawał bez opieki. W 1932 roku z inicjatywy wojewody bia­łostockiego Mariana Zyndram- Kościałkowskiego przystąpiono do prac projektowych przy zakładaniu Plant. Autorem projektu i późniejszym kierownikiem Plantacji Miejskich został  Stanisław Grala.

W niezwykle szybkim tempie powstały projekty. W 1934 roku rozpoczęto ich realizację. Wzdłuż ulic Wersalskiej (Akademickiej) i Legionowej, powstały aleje spacerowe, które decyzją rady miejskiej nazwano imieniem Mariana Zyndrama- Kościałkowskiego. W tym czasie bezpośredni nadzór nad pracami sprawował już prezydent Białegostoku, Seweryn Nowakowski. W 1937 roku, przy ulicy Wersalskiej 26 (obecnie Akademickiej), tuż przy samych Plantach, z funduszy miejskich wybudowana została willa prezydencka. W willi tej zamieszkał Seweryn Nowakowski wraz z ro­dziną.

Reprezentacyjną aleję Plant wy­tyczono tak, aby łączyła park Józefa Poniatowskiego, będąc przedłużeniem ulicy Elektrycznej, z parkiem 3 Maja. Zdobiły ją kwietne dywany i duży staw. Po obu stronach tej alei wytyczono koliście zachodzące na siebie alejki, przy których założono sadzawki. Nieopodal główne­go stawu powstała muszla kon­certowa. Od strony pałacu Planty zamykała aleja, której w ostatnich latach nadano imię Józefa Blicharskiego.

Po przeciwnej stronie alei, wzdłuż ulicy Mickiewicza, założo­ne zostało rosarium z niezwykle malowniczymi pergolami i cen­tralnie usytuowanym stawem. Od strony ulicy Świętojańskiej wyty­czono aleję, która w zamyśle pro­jektanta miała odciążyć ruch pie­szy z tej ruchliwej ulicy. Wszystkie prace wykonano do 1936 roku. Zatrudniono przy nich ponad 200 bezrobotnych. Planty stały się re­prezentacyjnym miejscem Białe­gostoku. Po 1944 roku usunięto nazwę bulwarów Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego. Powróciła ona dopiero po 1990 roku. Na po­czątku lat 50. XX wieku pomiędzy Plantami a ogrodem Branickich wzniesiono budynki Akademii Medycznej, niszcząc w ten spo­sób piękny układ kompozycyjny. W 1945 roku w rosarium nad sta­wem stanęła rzeźba Stanisława Horno-Popławskiego, Praczki. Był to jeden z niewielu pozytywnych epizodów dotyczących Plant w ich powojennej historii. W 1951 roku na osi głównej alei wzniesiono pomnik Wdzięczności dla Armii Czerwonej, autorem którego był Józef Ślusarczyk. Pomnik ten usu­nięto w 1990 roku i przeniesiono go na cmentarz żołnierzy radziec­kich przy ulicy Ciołkowskiego. W 2005 roku na Planty wróciła replika rzeźby psa Kawelina, któ­rą około 1938 roku wykonał Piotr Sawicki. Do 1939 roku stała ona na początku bulwaru Zyndrama-Kościałkowskiego, od strony ko­ścioła farnego. Autorką repliki jest białostocka rzeźbiarka Małgorzata Niedzielko.

Tekst pochodzi z książki Andrzeja Lechowskiego "Białystok- Przewodnik historyczny"

Unikalne zdjęcia i pocztówki tego i innych obiektów z Białegostoku w rożnych okresach historycznych na stronie Archiwalne Podlasie