Dawny budynek Loży Masońskiej - obecnie Książnica Podlaska im.Ł.Górnickiego (Białystok)

Obecny budynek Książnicy Podlaskiej został wybudowany w latach 1804 - 1808 i jest budynkiem dawnej Loży Masońskiej, a wcześniej był to teren wozowni pałacowej.

Początki Loży Masońskiej w Białymstoku sięgają roku 1770, kiedy to powstaje Loża Przyjaźń. Działała ona bardzo krótko i już w drugiej połowie tego samego roku zostaje zlikwidowana i zastąpiona lożą "Złoty Pierścień", będącą częścią  warszawskiej Wielkiej Loży Cnotliwego Sarmaty. Wpływ na jej powstanie miał niewątpliwie gen. Andrzej Mokronowski, przyjaciel Hetmana Branickiego oraz najprawdopodobniej drugi mąż ( po śmierci Branickiego) Izabeli Branickiej. O jego wielkim znaczeniu w tej organizacji może świadczyć fakt, że w 1784 r został wybrany Wielkim Mistrzem Królestwa Polsko-litewskiego. Do upadku pierwszej loży w Białymstoku przyczyniła się niewątpliwie śmierć Branickiego w 1771 r i rozbiory Polski.

W 1795 r po trzecim rozbiorze Polski Białystok przeszedł na jakiś czas w ręce pruskie, a w mieście powstaje próba odbudowania masonerii. Wraz z ulokowaniem się sporego garnizonu, przybywa na ten teren spora ilość oficerów wojskowych. Zorganizowana zostaje również nowa struktura administracyjna.

W roku 1804  powstaje Loża "Zum Goldenen Ring" jako część Wielkiej Loży Krajowej w Berlinie. Jej przewodniczącym został generał Wilhelm Antoni l'Estock. Wśród jej członków przeważali pruscy oficerowie i pracownicy sądownictwa, a jedynym z odnotowanych  Polaków był Feliks Michelis, nadworny lekarz Izabeli Branickiej.

W roku 1807 Białystok na mocy traktatu tylżyckiego przechodzi pod panowanie rosyjskie i kończy się okres działalności Loży pruskiej. Odrodzenie tego ruchu w na tym terenie następuje w roku 1818 kiedy to pod przewodnictwem Feliksa Michelisa odradza się loża Złoty Pierścień, która istnieje aż do wybuchu I wojny światowej.

W budynku po dawnej Loży już w roku 1919 Zarząd miejski m.Białegostoku zorganizował Miejską Bibliotekę Publiczną. Przy wydatnej pomocy Władz i ofiarności społeczeństwa, zgromadziła ona w krótkim czasie księgozbiór liczący około 27.000 tomów. Ulokowano również w niej 4.000 tomów dzieł treści naukowej będących depozytem Kuratorium Państwowej Biblioteki Pedagogicznej. Wydzielono wtedy czytelnię z bogatą ofertą czasopism i biblioteką podręczną.

W czasie II wojny światowej budynek wraz ze zbiorami uległ prawie całkowitemu zniszczeniu. Odbudowano go w roku 1952 na siedzibę biblioteki i taką funkcję posiada do dnia dzisiejszego. Pozostałości wozowni pałacowej, która stała w tym miejscu przed 1803 r, zajmowały bardziej rozległy obszar i trudno w dniu dzisiejszym stwierdzić jakie fragmenty wykorzystano przy wznoszeniu loży. Być może teren ten doczeka się kiedyś fachowych badań archeologicznych.

Pozostałością dawnego budynku, sięgającą jeszcze początków XIX wieku jest zarys kolumn na ścianie od strony ul.Kilińskiego oraz większa część ścian przyziemia. Czy zachowały się gdzieś w zbiorach muzealnych jakieś pamiątki, trudno powiedzieć. A.Gloger w swoich wspomnieniach pisał o sporej ilości archiwaliów które znajdowały się w jego kolekcji. Być może czekają na swoją identyfikację.

Dawna Loża Masońska usytuowana przy ul. Kilińskiego 16 wpisana została do rejestru zabytków pod nr: A-210 z 11.03.1957r.